ملاك هاي كارآمدي رئيس جمهور از ديدگاه امام خميني(ره)
در ديدگاه امام خميني(ره) مسئوليت هاي نظام جمهوري اسلامي را افرادي بايد بر عهده گيرند كه از ملاك هاي شايسته نظام اسلامي برخوردار باشند.ايشان در اين باره با قاطعيت سخن مي گويند، چرا كه نظام جمهوري اسلامي در زماني كه با انواع تهديدات مواجه است، بايد مسئولان آن، لياقت، توانمندي و تلاش مضاعفي داشته باشند. از طرف ديگر در ديدگاه امام(ره)، اصلاح حال مردم و جامعه منوط به وجود مسئولان صالح است.يكي از ملاك هايي كه حضرت امام در باب صلاحيت رئيس جمهور بر آن تأكيد دارند، اصل كارآمدي است.مفهوم كارآمدي از جمله مفاهيمي است كه تعريف آن در ظاهر ساده است، اما تعريف عملياتي آن با تكثر آرا مواجه است. در مجموع، كارآمدي در معناي عملياتي به معني اثربخشي، نزديكي به هدف، ميزان موفقيت در تحقق اهداف، انجام مأموريت و هدايت منابع به سوي اهداف است. پيش فرض كارآمدي، كارايي است؛ يعني آگاهي از چگونگي انجام كار و تعيين اولويت اهداف براي تحقق كارآمدي با اين معنا، در سخنان امام خميني(ره) شرايطي از اين قبيل آمده است:
1- قانون گرا و متعهد به قانون اسلام؛ از نظر امام راحل، مسئولان تنها بايد مجري قانون باشند، نه اينكه هوس ها و تمايلات خويش را اجرايي كنند. اين موضوع يعني رئيس جمهور تنها در محدوده سياست هاي كلان نظام و قوانيني كه مجلس تصويب كرده، حق دارد روش اجرايي مخصوص خود را به كار گيرد، نه اينكه اساساً يك گفتمان و سبك رفتاري خاصي را ايجاد كند. از نظر حضرت امام(ره)، «در كشوري كه قانون حكومت نكند، خصوصاً قانوني كه قانون اسلام است، اين كشور را نمي توانيم اسلامي حساب كنيم، كساني كه با قانون مخالفت مي كنند، اين ها با اسلام مخالفت مي كنند.»(صحيفه امام، ج 14، ص 414) تعهد به قانون و اجراي درست آن مي تواند نشانه كارآمدي و استمرار آن باشد.
2- مردم گرايي؛ توجه به مردم به ويژه قشر مستضعف جامعه در ديدگاه امام خميني(ره) يكي از بارزترين موضوعات است. كارآمدي نظام و دولت هم زماني حاصل مي شود كه رئيس جمهور واقعاً مردم گرا باشد و آنان را در اداره كشور دخيل كند. اساساً امام خميني(ره)، مسئولان را خدمتگزاران مردم مي دانند و مي فرمايند: «ملتفت باشيد كه شمايي كه الآن به حكومت رسيديد، حكومت نيست. خدمتگزار هستيد. اسلام، حكومت به آن معنا ندارد. اسلام خدمتگزار دارد.»(همان، ج 8، ص 164)ايشان همچنين مي فرمايند: «وقتي حكومتي پايه قدرتش به دوش ملت نباشد و ملت با قلبش با آن موافق نباشد، هر چه قدرتمند باشد هم نمي تواند پايداري كند.»(همان، ج 7، ص 510)
3- دوري چاپلوسان و متملقان؛ افراد ثناگو و زبان باز مانع كارآمدي مي شوند و در سايه آن ها فساد حكومت پنهان مي ماند. از همين رو امام خميني(ره) خطاب به مسئولان مي فرمايند: «همه دست اندركاران ـ به ويژه رئيس جمهور ـ بايد از چاپلوسان دغلباز و زبان بازان حيله گر بر حذر باشند و مشاوران خود را از اشخاص سابقه دار كه تعهدشان قبل از انقلاب مشهود بوده است، انتخاب كنند. بسا كه منحرفان و منافقان، خود را با ظاهري آراسته به تقوا جا بزنند و با دست ما به اسلام و كشور اسلامي صدمه زنند.» (همان، ج 19، ص 370)
4- ضرورت انتقادپذيري؛ انتقادپذيري از نشانه هاي كارآمدي است، چرا كه نشان مي دهد فرد مسئول واقعاً به دنبال اثربخش بودن و رسيدن به اهداف است و بنابراين از انتقادات استقبال مي كند. از ديدگاه امام(ره) «كوچك ترين فرد مي تواند آزادانه و بدون وجود كمترين خطر به بالاترين مقام حكومتي انتقاد كند و از او در مورد اعمالش توضيح بخواهد.»(همان، ج 5، ص 449)
5- معتقد به وحدت و همگرايي؛ رئيس جمهور كارآمد فردي است كه توان تحمل ديگران را داشته باشد و از همه افراد و ظرفيت هاي سالم براي رسيدن به اهداف استفاده كند. حضرت امام(ره) در اين باره مي فرمايد: دولتمردان با رويه و فكر واحد براي رسيدن به آنچه صلاح اسلام و كشور است، به پيش روند و اين سياست صحيح اسلامي است.(همان، ج 19، ص 157 و 158)
در نهايت اينكه امام خميني(ره) كارآمدي مسئولان كشور را تا آنجا مهم مي دانند كه در خطابي قاطعانه به مسئولان مي گويند: «اگر به خاطر سوءمديريت، ضعف فكر و عمل آن ها ضرري به اسلام وارد شود، مرتكب گناه بزرگ و كبيره اي شده اند كه عذاب بزرگي دامن گير آن ها خواهد شد.»(همان، ج 19، ص 157)
(بصيرت، 92/03/12 )